SIBO - diagnoza, leczenie

• mgr Iwona Barzyk
• 2 września 2021r.

Diagnoza SIBO

SIBO czyli zespół przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim, w Polsce jest schorzeniem stosunkowo nowym i wielu lekarzy niestety tego schorzenia nie uznaje oraz bagatelizuje typowe objawy. Często lekarze nie wiedzą w jaki sposób leczyć SIBO, przepisując często jedynie Xifaxan bez wcześniejszej dokładnej diagnostyki. Ilość miejsc w Polsce, w których można wykonać test wodorowo-metanowy z roku na rok rośnie, jednak najczęściej  test można wykonać w wi. Obecnie kilka miejsc posiada w swojej ofercie testy wysyłkowe, które zdecydowanie bardziej się sprawdzą, jeżeli musimy pokonać wiele kilometrów, aby móc zdiagnozować SIBO.

 

Podstawowym i nieinwazyjnym obecnie narzędziem diagnostycznym, które pozwala na ocenę, czy istnieje przerost bakteryjny jelita cienkiego jest wykonanie testu wodorowo-metanowego. Polega on na przyjęciu przed wykonaniem badania substratu laktulozy lub glukozy i na tej podstawie ocenia się ilość metanu i wodoru w wyniku zachodzącej bakteryjnej fermentacji niestrawionych węglowodanów. Istnieją również testy wodorowe, ale nie otrzymamy wtedy informacji, czy mamy do czynienia z IMO, a objawy mogą na to wskazywać. Koszt wykonania testu wynosi około 150-200 zł (test wodorowy) oraz 300-450 zł (test wodorowo-metanowy). Niestety testy diagnostyczne na SIBO nie są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia i należy koszty pokryć samodzielnie. Warto wiedzieć, że przeciwskazaniem do wykonania testu jest zdiagnozowana hipoglikemia reaktywna oraz cukrzyca (zwłaszcza przy wykorzystaniu substratu – 75 g glukozy). Badanie przeprowadza się za pomocą urządzenia Gastrolyzer (pomiar wodoru) i Quintron (pomiar wodoru i metanu).

 

Jak dokładnie wygląda test wodorowo-metanowy? Przed badaniem trzeba być na czczo, zachowując post 12-14 godzin. Na wstępie otrzymujesz swój własny zestaw, w którego w skład wchodzi strzykawka i balonik. Następnie należy wypić roztwór najczęściej laktulozy (10 g + szklanka wody) a następnie co około 20 minut dmucha się w balonik powietrze, który jest odbierany przez osobę prowadzącą badanie w celu odczytania w analizatorze gazowym próbki z wydychanego przez Ciebie powietrza. Już przed podaniem substratu pobierana jest próba wyjściowa powietrza na czczo w celu sprawdzenia czy została prawidłowo przeprowadzona dieta przed badaniem (jest to pomiar zerowy). Po pobraniu drugiej próbki otrzymuje się substrat do wypicia – 10 g laktulozy lub 75 g glukozy, które są rozpuszczone w 250 ml wody. Następnie już przez resztę badania odbywa się pobieranie próbek powietrza co 20 minut. Czas trwania badania jest uzależniony od rodzaju mierzonego gazu oraz przyjęcia substratu. W przypadku testu wodorowo-metanowego badanie trwa 3 godziny, natomiast test z użyciem glukozy może trwać 2-3 godziny, ze względu na szybsze wchłonięcie się glukozy w początkowej części jelita cienkiego. Nie jesteśmy w stanie strawić laktulozy (mogą to zrobić jedynie bakterie znajdujące się w jelicie grubym), dlatego w trakcie 3-godzinnego testu jesteśmy w stanie zaobserwować moment, kiedy laktuloza opuszcza jelito cienkie – wtedy wartości znacznie wzrastają. W praktyce pomiar startowy nie powinien przekraczać 5-10 ppm (wyższe wartości mogą sugerować złe przygotowanie się do testu lub świadczyć o bardzo dużym przeroście.)

Przerost bakteryjny rozpoznawany jest, gdy wynik w jednej z próbek odnośnie wodoru przekroczy 20 ppm w porównaniu z wartością wyjściową w ciągu 90-120 minut. W przypadku przerostu metanu mówimy, gdy stężenie metanu będzie ≥ 10 ppm w dowolnym momencie badania.

 

Według zaleceń ACG z 2020 roku interpretacja wyniku powinna wiązać się z połączeniem objawów, podczas przeprowadzania testu. Osobiście po badaniu czułam jedynie przelewanie w jelitach, natomiast po powrocie z badania wystąpiła biegunka.

Jak przygotować się do testu?

Wytyczne odnośnie przygotowania się do testu diagnozującego SIBO jest zależne od placówki, w której zostanie przeprowadzone badanie. Zazwyczaj przed testem typowa dieta ogranicza się do spożywania białego ryżu (w umiarkowanych ilościach), ryb, owoców morza, mięsa, jajek, oleju, oliwy z oliwek, soli i pieprzu. Powinno się ją stosować dzień przed badaniem, chyba że występują zaparcia to najlepiej dietę rozpocząć już na dwa dni przed testem. Przed badaniem unikaj spożywania pełnoziarnistych produktów zbożowych, warzyw i owoców, soków i owoców suszonych, nasion roślin strączkowych, mleka i produktów mlecznych. O dokładnym przygotowaniu przed wykonaniem testu wodorowo-metanowym napiszę oddzielny artykuł.

Zaleca się, aby przed wykonaniem testu:

• Unikać stosowania antybiotyków na 4 tygodnie przed wykonaniem testu

• Unikać środków przeczyszczających oraz prokinetyków przynajmniej tydzień przed wykonaniem testu

• Dzień przed testem należy unikać produktów wysoko fermentujących (np. węglowodanów złożonych), najlepiej na ten czas przejść na dietę low FODMAP

• Należy pościć 8-12 godzin przed wykonaniem testu, przez resztę czasu do wykonania badania można pić wodę

• W dniu testu nie wolno palić papierosów, żuć gum i należy unikać aktywności fizycznej przed i w trakcie badania

• Obecnie nie ma konieczności odstawienia leków z grupy IPP inhibitorów pompy protonowej, np.Omeprazol, Pantoprazol, Lansoprazol, Robeprazol) przed wykonaniem testu oddechowego.

 

W jaki sposób wyleczyć SIBO?

Leczenie SIBO opiera się przede wszystkim na terapii wieloelementowej. Najczęściej leczenie odbywa się poprzez zażywanie antybiotyków, które mają za zadanie usunąć przerost bakterii z jelita cienkiego. Na wstępie zaznaczę, że leczeniem zajmuje się tylko i wyłącznie lekarz – nie robimy tego na własną rękę, nie idziemy do dietetyka w celu określenia leczenia w przypadku SIBO (dietetyk nie posiada takich uprawnień i nie może wypisywać recept :)). Przed leczeniem warto znaleźć lekarza specjalizującego się w schorzeniu SIBO. Mam nadzieję, że Ty trafisz na odpowiedniego lekarza, który pomoże Ci w wyleczeniu przerostu bakteryjnego jelita cienkiego i znalezieniu przyczyny.

 

Najczęściej w leczeniu SIBO wykorzystywane są trzy antybiotyki:

• Rifaksymina alfa (Xifaxan) – nie jest to standardowy antybiotyk, pełni funkcję eubiotyku. Posiada właściwości eradykacyjne oraz zmniejsza przyleganie bakterii, działa przecwizapalnie. Z plusów Xifaxanu jest również to, że przywraca stan eubiozy w jelitach. Jako eubiotyk ma działanie przeciwbakteryjne i pomaga uzyskać fizjologiczną równowagę w ilości, różnorodności i składu mikroorganizmów znajdujących się w jelicie. Xifaxan zwalcza również drobnoustroje produkujące amoniak. Dodatkowo przyczynia się do wzrostu korzystnych bakterii np. Bifidobacterium. Xifaxan zwalcza przede wszystkim bakterie Gram – dodatnie i Gram – ujemne, beztlenowe oraz tlenowe, dlatego też często jest wykorzystywany w zakażniach jelitowych, zwalcza również Clostridium difficile. Działanie Xifaxanu jest miejscowe i wchłania się z przewodu pokarmowego jedynie w ok. 1%. Ponadto wykazano, że podczas stosowania cyklicznych terapii nie wywołuje trwałej oporności na bakterie jelitowe. Leczenie Xifaxanem wykazuje najwyższą skuteczność przy SIBO wodorowym, ale również redukuje poziom metanu.

• Neomycyna (Neomycinum TZF) – jest to antybiotyk aminoglikozydowy. Ma działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne zwłaszcza na bakterie Gram -ujemne, oraz niektóre Gram-dodatnie. Działanie neomycny również jest miejscowe – wchłania się z przewodu pokarmowego w ok. 3%, czyli 97% osiąga stężenie w jelitach. Niestety może występować więcej skutków ubocznych niż w przypadku Xifaxanu. Najczęściej wykorzystuje się ją w leczeniu SIBO mieszanego lub IMO. Wykazano, że terapia łączona (rifaksymina + neomycyna) jest bardziej skuteczna niż terapia samą rifaksyminą w przypadku przerostu metanogenów. Uważa się, że Neomycyna jest skuteczniejsza od metronidazolu.

• Metronidazol- antybiotyk z grupy nitromidazolu. Jest skuteczny w zwalczaniu organizmów beztlenowych (zwłaszcza Clostridium, Campylobacter, Bacteroides fragilis) staosowany jest w terapii Helicobacter pylori, Clostridium difficile czy boreliozy.  Metronidazol nie działa zupełnie na wirusy i grzyby. Po zakończeniu kuracji niesie ze sobą ryzyko grzybicy, nie tylko układu pokarmowego, ale również dróg rodnych, ponieważ metronidazol działa na cały organizm - wchłania się w przewodzie pokarmowym w ok. 80% (dopochwowo wchłania się w ok. 20%). W przypadku leczenia tym antybiotykiem warto włączyć wsparcie dodatkowymi substancjami np. laktoferyną, probiotykami ograniczającymi rozrost grzybów ( Saccharomyces boulardii CNCM I-745, a po pwnym czasie Lactobacillus gasseri LA806 lub Lactobacillus helveticus LA 401 candisis.)

 

Antybiotyk	Zalecana dawka	Skuteczność
Antybiotyki o nieznacznym stopniu wchłaniania w przewodzie pokarmowym
Rifaksymina	550 mg 3 razy dziennie – najnowsze zalecenia (zaleca się również 3 x 400 mg (3x 2 tabletki) stosowane przez 14 dni	61-78%
Ogólnoustrojowe antybiotyki
Amoksycylina/kwas klawulanowy	875 mg 2 razy dziennie	50,00%
Cyprofloksacyna	500 mg 2 razy dziennie	43-100%
Metronidazol	250 mg 3 razy dziennie	43-87%
Neomycyna	500 mg 2 razy dziennie	33-55%
Norfloksacyna	400 mg 1 raz dziennie	33-100%
Tetracyklina	250 mg 1 raz dziennie	87,50%
Trimetoprim-sulfametoksazol	160 mg/800 mg 2 razy dziennie	95,00%

Źródło: Pimentel M., Saad R., Long M., Rao S. (2020): ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bacterial Overgrowth. The American Journal of Gastroenterology. 115(2): 165-178.

A więc w przypadku poszczególnego przerostu bakteryjnego jelita cienkiego, leczenie antybiotykami będzie się różnić. Najnowsze badania naukowe wskazują na dołączenie częściowo zhydrolizowanej gumy guar podczas stosowania antybiotykoterapii. Według badania dodanie jej przy terapii Xifaxanem może być pomocne w walce z przerostem bakteryjnym.

• SIBO wodorowe – Xifaxan + częściowo hydrolizowana guma guar (PHGG)

• SIBO metanowe (IMO) – Xifaxan + neomycyna lub metronidazol +częściowo hydrolizowana guma guar (PHGG)

• SIBO mieszane – Xifaxan + neomycna ub metronidazol + częściowo hydrolizowana guma guar (PHGG)

 

Należy pamiętać i o tym będę cały czas powtarzać - leczeniem zajmuje się lekarz. Powyżej znajduje się poglądowa grafika z informacją w jaki sposób może wyglądać schemat leczenia SIBO. Często może nam się wydawać, że antybiotykoterapia czy dieta nie działa, ponieważ właśnie schematami i zapominamy o tym, że każdy organizm jest indywidualny, dlatego często sam schemat nie wystarczy. Jednak warto filtrować informacje znajdujące się na forach internetowych czy grupach na facebooku - to co komuś pomogło, nie znaczy, że nam również pomoże. Często wręcz działaniem na oślep i stosowaniem wielu suplementów możemy sobie zaszkodzić. 

Fitoterapia

Jest to alternatywa do leczenia konwencjonalnego. Obecnie mamy do czynienia z wieloma antybiotykami roślinnymi, których działanie jest wielokierunkowe – działają bakteriobójczo, wirusobójczo, grzybobójczo i mogą również mieć wpływ na pasożyty. Obecnie nie ma konkretnych zaleceń, która z substancji będzie działała na konkretny problem i w jakiej dawce warto stosować. W przypadku roślinnej suplementacji warto być ostrożnym, często można wręcz pogorszyć własną sytuację zdrowotną. To czy dane zioła faktycznie pomogą, zależy od bardzo wielu czynników. Zawsze wybierając taką formę terapii należy mieć na uwadze plusy oraz minusy ziół, dobrać  je w odpowiedni sposób, a czasami zastosować je ,,na inny problem", żeby skutecznie eradykować SIBO. Najczęściej zioła mają wpływ nie tylko na jelito cienkie, ale również na jelito grube, również na inne układy - mogą powodować zachwianie w układzie hormonalnym lub nerwowym. Wchodzą również ze sobą w reakcję jak i z lekami, dlatego często odstęp czasowy w ich stosowaniu ma ogromne znaczenie. I nie chodzi o to, że jestem przeciwna stosowania fitoterapii - sama stosowałam. Mam na myśli to, aby nie stosować ziół ,, na ślepo", wszystkich na raz, mieszać ze sobą. Stosowanie ziół pod kontrolą, w odpowiednich ilościach, z wiedzą o ich właściwościach może wspomóc antybiotykoterapię jak i w niektórych przypadkach ją zastąpić (chociaż w przypadku SIBO należy mieć z tyłu głowy fakt, że leczenie naturalne bez klasycznych antybiotyków, może trwać bardzo długo i wtedy konieczne jest wdrążenie zmian z zakresu psychosomatyki). Najczęściej w fitoterapii w przypadku SIBO stosuje się: berberynę, kwas kaprylowy, olejek z oregano, triphale, neem, allicyna. Zarówno allicyna oraz berberyna należą do mocniejszych ziół, które mają szersze spektrum działania. Każda z substancji może bardziej lub mniej wpływać na konkretny przerost. Dlatego nie należy zapominać, że każda osoba z SIBO wymaga indywidualnego podejścia. Jak już decydujemy się na terapię ziołami to zaleca się stosowanie ich maksymalnie przez 4-6 tygodni. Po tym czasie najlepiej zrobić przerwę lub skonsultować się z lekarzem/dietetykiem prowadzącym. Poniżej znajdziecie wybrane opisy substancji roślinnych, które mogą pomóc w SIBO:

• Berberyna – jest metabolitem roślinnym, jest to wyciąg z berberysu. Posiada właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe. Jej skuteczność została przypisana na bakterie Gram-dodatnie. Działa głównie na przerost wodorowy, jednak powinno się uważać w przypadku hipoglikemii - może powodować spadki cukru. Jednak może być pomocna w insulinooporności. Zaleca się wprowadzenie powolnej suplementacji rozpoczynając od 2 x po 1 tabletce przez 3-4 pierwsze dni zwiększając do 3 x po 2 tabletki przez 4-6 tygodni.

• Allicyna – jest silną substancją przeciwdrobnoustrojową, która jest wytwarzana przez tkanki czosnku. Działa głównie na bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne. Posiada również działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i przeciwpasożytnicze. Stymuluje również układ odpornościowy, zwłaszcza gdy czujemy, że zaraz dopadnie nas przeziębienie. Stosujemy, gdy w przeroście występuje również metan. Na allicynę powinny uważać osoby z przerostem siarkowodorowym i z problemami metabolizmu siarki. Dawkowanie: 3x2 tabletki dziennie do głównych posiłków – również zaczynamy od małej dawki.

• Olejek z oregano – posiada garbniki, flawonoidy, glikozydy fenolowe. Posiada działanie wiatropędne, antyoksydacyjne, przeciwwirusowe, przeciwzapalne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, redukuje wzdęcia. Może działać również jak antybiotyk. Działa głównie na bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne. W przypadku stosowania olejku z oregano warto uważać na stan zapalny błony śluzowej żołądka oraz przełyku. 

• Kwas kaprylowy – jest średniołańcuchowym kwasem tłuszczowym występującym naturalnie w oleju kokosowym oraz mleku ssaków i ludzi. Posiada działanie przeciwdrobnoustrojowe.

Jakie dokładnie zioła wybrać przy leczeniu SIBO? To zależy :). Zwłaszcza od tego na jakim etapie leczenia jesteśmy, jakie są dominujące objawy, jakie leki i suplementy do tej pory stosowaliśmy, jakie są schorzenia współistniejące oraz stany, które mogą wpływać na dobór odpowiedniej substancji. Tak jak wcześniej pisałam - w przypadku ziół nie ma konkretnych zaleceń odnośnie dawkowania. Zależy to głównie od mikroorganizmów, z którymi walczymy oraz często również od wieku lub masy ciała. W dawce 1500 mg dziennie wykazuje podobny efekt jak metformina.

Konsekwencje, jeśli nie wyleczymy SIBO

Głównym zadaniem jelita cienkiego jest wchłanianie składników odżywczych. W przypadku jakiegokolwiek zaburzenia z ich udziałem, będziemy mieć do czynienia z niedoborami a w ostateczności z niedożywieniem całego organizmu. Zdrowe jelita odpowiadają za prawidłowe wchłanianie oraz dostarczenie odpowiedniej energii dla całego organizmu. 

Nieleczone SIBO w dłuższej perspektywie może prowadzić do rozwoju cięższych chorób i schorzeń , nie tylko związanych z układem pokarmowym. Doprowadzenie do nieszczelności jelit może być początkiem rozwoju kolejnych problemów np.  nieswoistych zapaleń jelit czy Hashimoto. Dodatkowo odpuszczenie leczenia SIBO może być konsekwencją braku rezultatów w leczeniu innych jednostek chorobowych, z którymi się borykamy. Jelita powiązane są nie tylko z układem pokarmowy, ale również z resztą ciała, dlatego często jeśli mamy problem z dolnym odcinkiem układu pokarmowego, to może okazać się, że w górnym odcinku również występuje problem. Pokarm przechodzi przez wiele odcinków i warto mieć to na względzie obserwując swój organizm. 

 

Zmagasz się z SIBO, IBS lub problemami żołądkowo - jelitowymi, których nie potrafisz zidentyfikować? Chętnie Ci pomogę - zapraszam do skontaktowania się ze mną :).