SIBO - przyczyny i objawy

• mgr Iwona Barzyk
• 22 maja 2021r.

Zaraz po wstaniu z łóżka dokuczają Ci wzdęcia, gazy, zaparcia, przelewanie w brzuchu, masz uczucie pełności w jamie brzusznej, biegunki. Obserwuję, że coraz więcej osób ma z tym problem. Obecnie szacuje się, że na SIBO występuje u 4-22% społeczeństwa. Jest to bardzo nieprzyjemne schorzenie, której leczenie jest skomplikowane a znalezienie przyczyny czasami bywa trudne i żmudne. Dodatkowo bardzo często wyżej wymienione objawy wiążą się jedynie z brakiem lub akceptacją dolegliwości, a niestety SIBO bardzo często lubi nawracać.

 

Czym jest SIBO?

SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth) jest to rozrost w jelicie cienkim bakterii, które normalnie znajdują się w jelicie grubym. I nie oznacza to, że w jelicie cienkim znalazły się bakterie, które przez przypadek zjedliśmy z posiłkiem – to są bakterie, bez których moglibyśmy nie istnieć a znalazły się w nieodpowiednim miejscu. Następuje upośledzenie trawienia i wchłaniania zwłaszcza witaminy B12 i tłuszczów. Dochodzi do nasilenia procesów fermentacyjnych, które są skutkiem nadprodukcji metanu, wodoru, dwutlenku węgla czy siarkowodoru. W efekcie przyczyniają się one do odczuwania dyskomfortu, uczucia pełności w brzuchu, bólu, napierania gazów na ściany jelita. Sibo nie jest konkretną chorobą, bardzo często jest tylko skutkiem występujących innych problemów zdrowotnych. W posiewach mikrobiologicznych z jelita czczego/dwunastnicy u chorych z SIBO zauważono dominację bakterii beztlenowych Bacteroide ssp.,Enterococcus spp. I Lactobacillus spp. Lub Escherichia coli. Bakterie, które zasiedlają w nadmiarze jelito cienkie, które jest odpowiedzialne za trawienie i wchłanianie, przyczyniają się do występowania negatywnych skutków, m.in. rozkład soli kwasów żółciowych powodując przy tym problem z trawieniem tłuszczów. Efektem tego jest pojawienie się biegunek tłuszczowych oraz liczne niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A,D,E,K) oraz kwasów omega-3. Bakterie mogą powodować zużycie witaminy B12 doprowadzając do niedokrwistości makrocytarnej. Dodatkowo ze względu na uszkodzenie kosmków jelitowych dochodzi do zaburzenia trawienia dwucukrów (dlatego u niektórych osób pojawia się pogorszenie tolerancji np. na laktozę).

 

W przewodzie pokarmowym żyje około 3 kilogramów bakterii. Większość z nich znajduje się w jelicie grubym a jelito cienkie nie posiada odpowiednich warunków do pomieszczenia zbyt dużej ilości bakterii. Z tego powodu ich nadmiar wywołuje objawy związane z SIBO. Według badań w jelicie cienkim znajduje się około 100 tysięcy bakterii na 1 ml treści jelitowej. Natomiast w jelicie grubym jest to około 20 miliardów bakterii na 1 ml treści jelitowej. Według badań, że przy zdiagnozwanym SIBO mamy do czynienia najczęściej z bakteriami probiotycznymi, rzadko z patogennymi i głównie są to: Lactobacillus, Bacteriodes, Enterococcus, Streptococcus i Escherichia coli.

Rodzaje SIBO

Obecnie możemy rozróżnić cztery typy przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim:

• SIBO wodorowe – charakteryzuje się występowaniem zarówno wzdęć jak i biegunek. Jednak należy wiedzieć, że nie jest to warunek konieczny w kontekście SIBO wodorowego, natomiast przy rozróżnieniu danego typu, są one objawem charakterystycznym.

• SIBO metanowe (IMO) – oznacz to, że w jelicie doszło do rozrostu metanogenów, które objawiają się zaparciami. Przy tym typie nie mamy do czynienia z przerostem bakteryjnym a z archeonami, dlatego też nazwa IMO w tym typie jest adekwatna. Częstym objawem przy IMO są bóle brzucha, problemy z wypróżnianiem oraz zmieniony tryb wypróżnień.

• SIBO siarkowodorowe – objawia się poprzez występowanie biegunek, zmienny rytm wypróżnień, fibromialgia, stany zapalne jelit, przewlekłym zmęczeniem, bólem głowy oraz nietolerancją na produkty zawierające siarkę. Mogą również występować wzdęcia naprzemiennie z biegunkami i zaparciami, cuchnące stolce i siarkowodorowe gazy oraz nieświeży oddech bez jednoznacznej przyczyny. Obecnie w Polsce brakuje narzędzi, które pozwoliłyby na zdiagnozowanie SIBO siarkowodorowego. Jednak często wystarczy zaobserwować charakterystyczne objawy oraz wykonanie testu wodorowo-metanowego, z którego wynik wodoru i metanu jest na bardzo niskim poziomie.

• SIBO mieszane (wodorowo-metanowe) – ten typ SIBO charakteryzuje się zarówno biegunkami jak i zaparciami. Może pojawić się kiedy przez długi czas są zauważane objawy SIBO, ale nie zostało ono jeszcze zdiagnozowane. Długotrwałe zaburzenie mikrobiomu prowadzi do coraz większej dyzbiozy.

Rozróżniamy jeszcze SIFO (przerost drożdżaków w jelicie cienkim) i pomimo że nie należy do zadnego typu SIBO, to często jest to problem u osób ze zdiagnozowanym przerostem bakteryjnym jelita cienkiego. Niestety nie da się przerostu grzybów zdiagnozować testami wodorowymi, w tym celu można wykonać diagnostykę poprzez wykonanie pośredniego testu dysiozy.

Informacja odnośnie tego z jakim rodzajem SIBO mamy do czynienia jest szczególnie ważne. Od tego zależy jak potoczy się dalsze leczenie. Przy występowaniu grzybiczym, pierwszym krokiem będzie skierowanie leczenia na pozbycie się grzybów. Również w kontekście suplementacji oraz probiotykoterapii będzie dobór innych preparatów i szczepów bakterii. Podobnie jest w przypadku przerostu metanu i SIBO mieszanego – sam Xifaxan nie jest w stanie pomóc i w tych typach konieczne jest wsparcie drugim antybiotykiem. W przypadku siarki, to złe samopoczucie może nasilać dieta bogata w produkty zawierające siarkę lub suplementy diety, które ją zawierają. Ważne jest, żeby nie trzymać się kurczowo danego typu SIBO, ale żeby wiedzieć, że może występować inny rodzaj zaburzeń mikrobioty i jest to szczególnie ważne w kontekście leczenia i dobrania odpowiednich antybiotyków.

 

Objawy SIBO

Odnośnie objawów wszystko zależy z jakim typem SIBO mamy do czynienia. Jednym z klasycznych objawów SIBO jest biegunka tłuszczowa z niedokrwistością makrocytarną i niedoborem witaminy B12. Mogą również występować zaparcia lub naprzemiennie biegunki z zaparciami. Bardzo często osoby z SIBO mogą odczuwać nasilenie objawów po podaniu probiotyków lub błonnika (nasilenie zaparć). Innymi objawami, które mogą sugerować SIBO są:

• przy wykonaniu USG brzucha – duża ilość gazów

• wzdęcia, nawet rano, na czczo jedynie po wypiciu wody

• lepsze samopoczucie po przypadkowej antybiotykoterapii

• w wywiadzie – pojawienie się objawów po przebytej infekcji jelitowej

• w przypadku celiakii – brak poprawy po zastosowaniu diety bezglutenowej

• w przypadku bardzo niskiego poziomu ferrytyny bez innej widocznej przyczyny

• bóle brzucha, powiększenie obwodu brzucha, kłucie w brzuchu, nudności, wymioty, odbijanie

• w gastroskopii – stan zapalny śluzówki żołądka

• uczucie ciężkości po posiłkach, spadek wagi, refluks, zgaga, niepokój, stany lękowe i depresyjne, przewlekłe zmęczenie, problemy skórne, trądzik różowaty (głównie występuje przy zakażeniu Helicobacter pylori)

• bóle stawów, nietolerancja pokarmów

• zaburzenia wchłaniania witamin: A, D, E, K, B12

• biegunki, luźne stolce, zaparcia, problemy z wypróżnianiem, zmienny tryb wypróżnień, skurcze jelit, uczucie przelewania po posiłkach, odbijanie

• Zmiany w formie stolca, zapachu, barwy, konsystencji, widoczne resztki pokarmowe w kale

• Uczucie silnego parcia i nagłe parcie na stolec w celu wypróżnienia, jednak często bez rezultatu, uczucie niepełnego wypróżnienia

• Lepsze samopoczucie w nocy,

• Zła tolerancja fruktozy, laktozy, produktów bogatych low FODMAP, produktów z dużą zawartością błonnika (warzywa, owoce)

• Gorsze samopoczucie po spożyciu produktów fermentowanych, długo dojrzewających

• Brak poprawy objawów po wprowadzeniu klasycznego leczenia przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, chorobie Leśniowskiego-Crohna, alergii

• Lepsze samopoczucie trawienne po aktywności fizycznej np. Jodze

• Pogorszenie objawów przy stosowaniu zdrowej i urozmaiconej diety, po spożyciu dużej ilości posiłków w ciągu dnia

• bóle głowy, migreny, gorsze samopoczucie i skupianie się jedynie na jelitach i dyskomforcie trawiennym

• częste oddawanie moczu

• mgła mózgowa

• utrata masy ciała i problemy z przybieraniem na wadze

• obniżenie poczucia atrakcyjności, obniżenie pewności siebie, gorsze samopoczucie wiosną i latem ze względu na zmianę ubrań i obawa przed widocznym ,,ciążowym'' brzuchem

Zauważana jest poprawa po wykluczeniu produktów wysoko fermentujących i poprawa widoczna po włączeniu diety low fodmap. Mogą również występować nietolerancje dwucukrów, przede wszystkim laktozy oraz nietolerancja histaminy. Większość objawów SIBO może również być przyczyną np. w około 90% przypadkach zespołu jelita drażliwego lub przewlekłego zapalenia trzustki.

 

Przyczyny SIBO

Do rozwoju SIBO najczęściej dochodzi poprzez występowanie dwóch zaburzeń. Jednym z nich jest uszkodzenie MMC, czyli wędrującego kompleksu mioelektrycznego a także niedokwaśność żołądka. MMC uaktywnia się na czczo w jelicie cienkim, następuje ok. 90-120 minut po posiłku i działa poprzez usunięcie niestrawionych resztek pokarmowych. Dlatego u osób ze zdiagnozowanym SIBO ważne jest wydłużenie przerw pomiędzy posiłkami i niepodjadanie pomiędzy nimi, aby kompleks mógł wykonać swoje zadanie. Zaburzenie MMC wiąże się z pozostawieniem resztek pokarmowych w jelicie, które stają się pożywką dla bakterii i tym samym się przemieszczają, tworząc sobie idealne miejsce do rozwoju. Kiedy najczęściej zostaje zaburzony kompleks mioelektryczny? Najczęściej przyczyną są infekcje np. jelitówka . Kolejną z przyczyn są choroby tarczycy, najczęściej Hashimoto, ponieważ hormony tarczycy mają istotny wpływ na czynności układu pokarmowego. Również stres pod każdą postacią (emocjonalny, chroniczny, fizyczny, oksydacyjny) z którym nasz organizm nie jest w stanie sobie sam poradzić. Kolejną z najczęstszych zaburzeń jest niedokwaśność żołądka. Objawia się ona niedoborem kwasu solnego produkowaną przez żołądek. Efektem jest większe ryzyko rozwoju SIBO.

Dodatkowo do przyczyn należą:

• Nieprawidłowości w budowie anatomicznej – zwężenie jelita, zrosty pooperacyjne, stan po przebytej operacji bariatrycznej, nieswoiste choroby zapalne jelit, stan po usunięciu zastawki krętniczo-kątniczej

• Choroby metaboliczne i układowe – cukrzyca, przewlekłe zapalenie trzustki, twardzina układowa, mukowiscydoza, amyloidoza, niewydolność nerek, choroba Parkinsona, nadwaga, niealkoholowe stłuszczenie wątroby

• Choroby żołądka – gastropareza, resekcja żołądka, zanikowe zapalenie żołądka, zakażenie Helicobacter pylori

• Choroba refluksowa przełyku

• Chorób jelit – nieswoiste zapalenie jelit (ch. Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), zespół jelita drażliwego, uchyłkowatość przewodu pokarmowego, popromienna encefalopatia, zaburzenia wchłaniania (nietolerancja pierwotna i wtórna laktozy, glutenu)

• Choroby wątroby i dróg żółciowych – marskość wątroby, encefalopatia wątrobowa, złogi żółciowe

• Pasożyty przewodu pokarmowego

• Choroby skóry i tkanki łącznej – fibromialgia, reumatoidalne zapalenie stawów, sklerodermia, trądzik różowaty

• Niedoczynność tarczycy/Hashimoto

• Leki – inhibitory pompy protonowej, opioidy

• Niedobory odporności – niedobór IgA, zakażenie HIV

• Inne czynniki – podeszły wiek, spożywanie alkoholu (nawet umiarkowane), niedożywienie (anoreksja)

Kogo może najczęściej dotyczyć SIBO?

POPULACJA	ODSETEK OSÓB Z SIBO
Osoby zdrowe	4-22%
Bez otyłości/otyłość	2,5/17%
Osoby zdrowe >65 r.ż	Do 50%
Przewlekłe zapalenie trzustki	34-92%
Zespół jelita drażliwego	30-85%
Nieswoiste choroby zapalne jelit	25-88%
Celiakia	9-67%
Marskość wątroby z wodobrzuszem	Do 88%
Minimalna encefalopatia	38,00%
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby	38-60%
Cukrzyca	8-44%
Trądzik różowaty	41-45%

 

Bibliografia:

1. Walęcik-Kot W. (2017): Zespół rozrostu flory bakteryjnej jelita cienkiego. Medycyna po Dyplomie. 12.

2. Ptak E., Ignatowicz P., Hanuszewicz E.(2021): Twój przewodnik po SIBO 

3. Jan Bures, Jiri Cyrany, Darina Kohoutova, Miroslav Förstl, Stanislav Rejchrt, Jaroslav Kvetina, Viktor Vorisek, and Marcela Kopacova (2010): Small intestinal bacterial overgrowth syndrome. World J Gastroenterology

4. Pimentel, Mark MD, FRCP(C), FACG¹; Saad, Richard J. MD, FACG²; Long, Millie D. (2020): ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bacterial Overgrowth. The American Journal of Gastroenterology

5. Panasiuk A. (2018): Choroby infekcyjne przewodu pokarmowego. PZWL

6. Panasiuk A., Kowalińska J. (2020): Mikrobiota przewodu pokarmowego. PZWL